"نه" تنها از دو حرف کوچک تشکیل شده، اما کلمه "نه" میتونه تأثیر زیادی بر روابط ما با دیگران و با خودمون داشته باشه. بیش از حد "نه" گفتن میتونه منجر به این بشه که خودمون رو منزوی کنیم، یک شخصیت منفی ایجاد کنیم و فرصت‌ها رو از دست بدیم. "نه" گفتن خیلی کم هم باعث میشه برنامه خودمون رو بیش از حد به تعویق بندازیم و استرس زیادی رو در این فرآیند متحمل بشیم. پیدا کردن این تعادل بین بله و نه نکته کلیدی هست، اما این تعادل تنها زمانی میتونه وجود داشته باشه که بتونیم جنبه‌های مثبت و منفی نه گفتن رو در نظر بگیریم. در زیر این مهارت مهم رو با هم مرور می‌کنیم:
مهارت نه گفتن چیه؟
مهارت نه گفتن به این معنا هست که مودبانه به درخواست‌های غیر منطقی، پاسخ نه بدیم. در نه گفتن ما توانایی ابراز خودمون و محقق کردن حقوق¬مون رو بدون تجاوز به حقوق دیگران داریم. این یک حق طبیعی هست که افراد بعضی درخواست‌ها رو پذیرفته و بعضی دیگه رو رد می‌کنن. مهارت نه گفتن ریشه در ژنتیک نداره و از نسلی به نسل دیگه هم منتقل نمی‌شه. البته والدینی که به درستی دارای مهارت‌های ارتباطی مثل نه گفتن هستن، این مهارت رو به کودکان یاد می‌دن.
چرا باید مهارت نه گفتن رو در خودمون افزایش بدیم؟
نه گفتن می تونه سخت باشه. بسیاری از ما طوری تربیت شدیم که همیشه خوب باشیم و به درخواست همه افراد بله بگیم. یادگیری اینکه چطور یک دعوت یا درخواست رو بدون احساس گناه رد کنیم، یک جنبه ضروری از داشتن یک زندگی شاد هست. هر چه بیشتر در هنر نه گفتن در مواقع لزوم تسلط داشته باشیم، پر کردن زندگی خودمون با فعالیت‌ها و افرادی که برای ما شادی واقعی به دنبال دارن آسان‌تر میشه. اگه متوجه شدیم که بیش از آنچه که می‌خوایم «بله» می‌گیم، به این پنج نکته زیر برگردیم و قدرت مثبت «نه» رو به خودمون یادآوری کنیم.
در اینجا دلایلی آورده شده که گفتن نه میتونه یک عمل مثبت باشه که منجر به رضایت شخصی بیشتر و تعامل بهتر با دیگران بشه. در زیر اونها رو با هم مرور می‌کنیم:
1- نشون میده که برای وقت خودمون ارزش قائل هستیم
نه گفتن بهترین ابزاری هست که برای فاصله گرفتن از افراد یا موقعیت‌های منفی در اختیار داریم. باید به خودمون یادآوری کنیم که وقتمون چقدر ارزشمند هست، و کمتر احتمال داره که در نه گفتن به چیزی که واقعاً نمی‌خوایم انجام بدیم، تردید کنیم. نه گفتن مستلزم داشتن حس قوی از خودمون هست، با نه گفتن اعتماد به نفس و عزت نفس ما هم تقویت پیدا میکنه و در نهایت، بهزیستی عاطفی ما رو هم تقویت میکنه.
2- نه گفتن میتونه یک اقدام شجاعانه باشه
گفتن "نه" بدون پوشش دادن یا همراه با توضیح دشوار هست. ممکن هست بگیم، "باید در مورد اون فکر کنم..." یا "مطمئن نیستم، شاید..." این عبارات نه تنها دیگران رو گیج میکنه (آیا این یک بله هست یا نه؟)، بلکه اطمینان ما رو در مورد اون کاهش میده. آنچه باید در نظر بگیریم این هست که هر بار که نه می‌گیم، بدون حاشیه یا توضیح، یک اقدام شجاعانه برای احترام به خودمون هست.
3- با نه گفتن نشون میدیم که می دونیم چی می‌خوایم
به جای پاسخ فوری به یک سوال یا درخواست، وقت بذاریم و از خودمون بپرسیم: "من واقعاً چی می‌خوام؟" گاهی به دلایل مختلف مجبوریم کارهایی رو انجام بدیم که نمی‌خوایم. اما اگه متوجه شدیم که مدام بله می‌گیم، حتی زمانی که نمی‌خوایم، باید نیازهای خودمون رو در نظر بگیریم. ممکن هست عصبانیت به وجود بیاریم و این میتونه به روابط آسیب برسونه.
4- نه گفتن به این معناست که روی زمین خودمون بایستیم
بعضی افراد نه رو به عنوان پاسخ قبول نمی‌کنن. اونها ما رو تشویق می‌کنن و انواع راه‌حل‌های خلاقانه رو ارائه می‌کنن تا ما رو وادار کنن تا به خواسته اونها بله بگیم. این افراد زمانی چالش برانگیز هستن که ما سعی می‌کنیم زندگی خودمون رو به سمتی مثبت و سازنده تبدیل کنیم. روی موضع خودمون بایستیم و پاسخ اولیه خودمون رو تکرار کنیم. اگه متوجه شدیم که تردید داریم، دلایلی رو که در وهله اول نه گفتن رو انتخاب کردیم، به یاد بیاریم و در نظر بگیریم که اگه به خودمون وفادار بمونیم، چقدر احساس خوبی پیدا می‌کنیم. در نهایت متوجه می‌شیم که این استقامت به بخش‌های دیگه زندگی ما هم منتقل میشه.
5- نه گفتن گاهی همون بله گفتن هست
هر بار که به یک موضوعی نه می‌گیم، به موضوعات دیگه‌ای بله می‌گیم. نه به این معنی هست که وقت خودمون رو آزاد کنیم (و در برخی موارد، ظرفیت احساسی خودمون رو) برای شرکت در فعالیت‌های دیگه، شاید مثبت‌تر. اگه احساس بدی داریم از اینکه کسی جواب رد به کسی میدیم، پاسخ¬مون رو مجدداً تنظیم و مرورکنیم، و پیشنهاد انجام کاری رو در زمان دیگه‌ای که برامون ممکنه به او بدیم.
چرا نه گفتن برای بعضی از افراد سخته؟
ما می‌ترسیم که طرف مقابلمون، از یک کودک گرفته تا همکار، احساس طرد شدن بکنه یا اون رو به عنوان یک توهین شخصی تلقی کنه. به گفته بونز «نه گفتن احساسات شدید منفی رو بلند میکنه و گاهی احساس خجالت و گناه رو برای ما به همراه داره». برای دوری از این احساسات، ما اغلب سعی می‌کنیم "بله" بگیم، حتی زمانی که خواسته قلبی ما نیست.
چطور میتونیم نه گفتن موثری داشته باشیم؟
1- در یک کلام بگیم نه
لازم نیست برای نه گفتن طفره بریم و یا بهانههای ضعیف یا عجولانه‌ای رو ارائه بدیم. این روش تنها فرصتی رو برای فرد دیگه فراهم میکنه تا پیشنهادهای دیگه‌ای به ما بده که ممکنه از توان ما خارج باشه. معطل یا توقف نکنیم. در صورت نیاز توضیح مختصری ارائه بدیم؛ با این حال، احساس نکنیم که حتما باید برای همه افراد به طور کامل توضیح بدیم. کمتر گفتن در این شرایط بهتر هست.
2- قاطع و مؤدب باشیم
ممکن هست بگیم، "متاسفم که در حال حاضر نمی‌تونم، اما در صورت امکان به شما اطلاع میدم." این رویکرد مؤدبانه هست و با تغییر پویایی، ما رو در موقعیتی قدرتمند قرار میده. ما مسئولیت رو بر عهده می‌گیریم و به افراد می‌گیم که هر زمان و اگه بتونیم به اونها اطلاع میدیم. مثال دیگه اینکه میتونیم بگیم، "از شما سپاسگزارم که از من کمک خواستید، اما در حال حاضر اونقدر مشغله دارم که نمی‌تونم زمانی رو برای کمک «با کیفیت» به شما اختصاص بدم."
3- حد و مرز تعیین کنیم
ما گاهی اوقات برای نه گفتن مشکل داریم، به این دلیل که زمانی رو برای ارزیابی روابط خودمون و درک نقش¬مون در اون رابطه صرف نکردیم. وقتی واقعاً پویایی و نقش¬مون رو درک کنیم، در مورد عواقب نه گفتن اونقدر نگران نمی‌شیم. زمانی که برای روابط¬مون حد و مرز قائل هستیم و خیالمون راحته که رابطه ما به اندازه کافی محکم هست، در نتیجه طرف مقابل نه گفتن ما رو تحمل میکنه و ما هم مطمئن هستیم که روابط¬مون آسیب نمی‌بینه.
4- نسبت به درخواست یک راهکار جدید ارائه بدیم
این راهکار در یک موقعیت کاری بسیار موثر هست. بیاین فرض کنیم که یک مدیر از ما می‌خواد چندین کار رو با هم انجام بدیم - بیش از اون چیزی که از عهده اون کار برمیایم. میتونیم در این شرایط بگیم، "من خوشحالم که X، Y و Z را انجام بدم؛ با این حال، به جای دو هفته، برای انجام یک کار خوب به سه هفته زمان نیاز دارم. دوست دارید چطور اونها رو اولویت بندی کنم؟"
5- محکم باشیم
اگه کسی نمی‌تونه نه ما رو بپذیره، بهتره به این فکر کنیم که اون فرد احتمالاً دوست واقعی ما نیست یا برای ما و اهدافمون ارزش و احترام قائل نیست. محکم بایستیم و فقط به این دلیل که اون شخص ناراحت هست، مجبور به تسلیم شدن نباشیم.
6- گاهی خودمون رو در اولویت قرار بدیم
اگه نیازهای اون شخص رو بر نیازهای خودمون ترجیح بدیم، متوجه می‌شیم که بهره‌وری ما آسیب می بینه و عصبانیت و میزان استرس ما افزایش پیدا میکنه. وارن بافت در این رابطه میگه: «تفاوت افراد موفق با افراد بسیار موفق این هست که افراد بسیار موفق تقریباً به همه چیز نه می‌گن.»
کلام اخر اینکه، نه گفتن اصلا کار ساده‌ای نیست اون هم در شرایطی که قصد داریم روابط کارآمد و صمیمی با افراد داشته باشیم. اما باید این رو در نظر بگیریم که رعایت اصول این مهارت نه تنها ارتباط مارو خدشه دار نمی‌کنه بلکه باعث بهبود اون میشه. نه گفتن یک هنر هست و قدرت نه گفتن یک توانایی. تا حالا شده نه گفتن برات سخت باشه؟ چی کار کردی؟
