برای تداوم زندگی و تحمل سختی‌های اون، ما نیازمند انگیزه‌ای نیرومند هستیم. ما میتونیم حدود چهل روز بدون غذا، حدود سه روز بدون آب، حدود هشت دقیقه بدون هوا زندگی کنیم، اما فقط یک ثانیه بدون امید میشه زندگی کرد. امید ویژگی مثبتی هست که در اواسط دهه 1980 به وسيله چارلز اسنایدر مطرح شد. از مفاهیم بسیار نزدیک به روان‌شناسی مثبت نگر به‌حساب میاد. این نظریه بر اهميت مفهوم اميد در زندگى افراد تاكيد داره. فرض اساسی در این نظریه این هست كه مشکلات افراد قابل حل هستن و افراد با داشتن امید می‌تونن به آینده‌اي روشن دست پیدا کنن. به اعتقاد اسنایدر، انتخاب هدف‌هاي مناسب و تلاش براي رسیدن به اونها همون چیزي هست كه میشه به اون تفکر هدف مدار یا امید گفت. در زیر این مفهوم رو با هم بیشتر بررسی میکنیم:
امید چیه؟
اميد نيرويي هيجاني هست كه تخيل رو به سمت موارد مثبت هدايت ميكنه. اميد، به ما انرژي ميده و باعث میشه تا براي كار و فعاليت آماده بشیم. اميد، به ما انعطاف پذيري، نشاط و توانايي خلاصي از ضرباتي رو ميده كه زندگي به ما تحميل ميكنه و باعث افزايش رضايت از زندگي ميشه. بيلي و اشنايدر معتقدن كه اميد يك حالت انگيزشی مثبت با در نظر گرفتن اهداف روشن براي زندگي هست. كاركرد اميد در زندگي به عنوان يك مكانيزم حمايتي هست و باعث رشد و پيشرفت كيفيت زندگي ما ميشه.
مولفه‌های امید چیه؟
اسنایدر برای امید، دو مولفه تعریف میکنه:
1- قدرت اراده(Will-power) : کسی که امیدوار هست، اراده میکنه و قصد داره که در مسیر هدفی که تعیین کرده حرکت کنه (بدون تعریف هدف، اراده کردن برای رسیدن به اون هدف معنا نداره).
2- قدرت یافتن مسیر(Way-power) : کسی که امیدوار هست، معتقد هست که اگه مانعی در سر راه رسیدن به هدفش ایجاد بشه، میتونه مسیر تازه‌ای برای رسیدن به اون هدف پیدا کنه.
این دو مولفه در کنار هم، مفهوم امیدواری رو می‌سازن و یکی از اونها به تنهایی برای امیدواری کافی نیستن (البته این دو روی همدیگه هم تأثیر دارن و از هم مستقل نیستن).
اثرات اجتماعی امید چیه؟
اميد تأثير بسیاری توی ایفای نقش اجتماعي و کنشگری داره. افراد اميدوار به زندگي خوشبين هستن، هدف‌هاي مشخصي براي خودشون در زندگي دارن و همكاري و مسئوليت پذيري اجتماعي بيشتري نشون ميدن. اميد مسيري رو براي فرد باز ميكنه تا نه تنها آينده بلكه خودش رو در فرايند رسيدن به هدف نظارت كنه. برخلاف اينكه اميد عاملي صرفاً آينده نگر گفته میشه، اميد باعث زندگي آگاهانه در زمان حال ميشه و زندگي آگاهانه به معني داشتن توجه به همة عواملي هست كه بر اعمال، اهداف و ارزشهاي ما تأثير ميذاره.
اثرات بیولوژیک امید چیه؟
شواهد پژوهش ها نشون میده که امید، مثل دارو دارای اثرات بیولوژیک هست و میتونه روی کنترل درد و ناتوانی‌های بیماران تأثیر مثبت داشته باشه. امید و انتظار باعث فعال شدن مدارهای مغزی و آزاد شدن شدن آندروفین و انکفالین و در نتیجه کاهش درد میشه. در وضعیت ضعف جسمانی و درد، درماندگی و ناامیدی در افراد تشدید میشه و در نتیجه، آندروفین و انکفالین کمتر و کلوسیتوکنین بیشتری در بدن آزاد می شه. امید، با ایجاد تغییر در حالات بیولوژی بدن، باعث شکستن این دور باطل میشه و واکنش‌های زنجیره‌های درد رو تعدیل و در نتیجه باعث بروز احساس خوشایند در افراد میشه. این احساس به نوبۀ خودش باعث آزاد شدن آندروفین و انکفالین و کاهش بیشتر درد میشه.
فرق امیدواری و خوش بینی چیه؟
خوش بینی به معنی انتظار وقوع رویدادهای مثبت در آینده هست. اما امید به ویژگی‌های فرد و توانایی فرد در ساختن آینده‌ی مطلوب اشاره داره. به گفته اسنایدر، خوش‌بینی و امید به هم نزدیک هستن اما بین اونها تفاوت وجود داره. به عقیده او برخلاف خوش‌بینی، امید توانایی ای هست که فرد برای شناسایی اهداف خودش، استراتژی هایی رو تدوین میکنه تا به اونها دستیابی پیدا کنه و همچنین تلاش میکنه تا در مواجهه با موانع بتونه از اونها عبور کنه. این نشون میده که امید در چارچوب واقعیت کار میکنه.
نتایج یک تحقیق
در تحقیقی، لیز دِی و همکارانش به این نتیجه رسیدن که امید به مواردی بالاتر و فراتر از IQ، تفکر واگرا (تواناییِ تولید ایده‌های فراوان) و پیروی از خودآگاهی مربوط هست. در این مطالعه، امید به‌عنوان ویژگی رفتاری مورد ارزیابی قرار گرفت. جالب توجه اینکه ربکا گورس در دانشگاه اوترخت کالجِ هلند، متوجه شد امیدِ موقعیتی، و نه امیدِ جهت‌دار، به تفکر واگرا مربوط میشه. در این مطالعه، شرکت‌کنندگانی که به اونها گفته شده بود امیدوارانه فکر کنن، در ارتباط دادن عناصر هم‌خوان عملکرد بهتری داشتن، ایده‌های بیشتری تولید و جزئیات بیشتری به ایده‌هایشون اضافه کردن، در مقایسه با افرادی که امیدوارانه فکر نمی‌کردن. این ارتباط بین امید و تفکر واگرا مشخص میشه، به این دلیل که متفکران واگرا در رسیدن به ایده‌های فراوان و متفاوت خوب هستن و امید، از نظر پیامدهای عملی یعنی رسیدن به تعداد زیادی استراتژی‌های متفاوت برای رسیدن به هدف.
چطوری امیدوار بمونیم؟
1- خودمون رو دوست داشته باشیم
برای اینکه بتونیم امید رو در خودمون زنده نگه داریم در قدم اول باید بتونیم خودمون رو دوست داشته باشیم و به خودمون افتخار کنیم و احساس ارزشمندی داشته باشیم. برای خودمون ارزش و احترام قائل باشیم. کارهایی رو انجام بدیم که به اون علاقمند هستیم و احساس ارزشمند بودن و شاد و مفید بودن رو به ما می ده.
2- شرایط موجود رو بپذیریم
برای شروع با احساس ترس، اضطراب، عصبانیت و یا احساس اینکه حامی و کمک کننده ای نداریم روبرو بشیم، و اون رو بپذیریم. انکار کردن شرایط ما رو بیشتر اذیت میکنه. بنابراین درمورد مسائل با خودمون روشن باشیم و بدونیم که ما توانایی تغییر چه شرایطی رو داریم و از طرفی چه شرایطی رو نمیتونیم تغییر بدیم. وقتی بدونیم کجا قرار داریم، می تونیم بهتر پیش بریم و تصمیمات درستی بگیریم.
3- به چیزی که دنبالش هستیم فکر کنیم
اهداف و رویاهایی رو که در سر داریم رو به یاد بیاریم و اون ها رو تقویت کنیم. اهدافی برای خودمون تعیین کنیم که انگیزه ما رو تقویت میکنن و به ما این توانایی رو میدن تا موانع پیشرو رو با قدرت از بین برداریم. در واقع در جهت رسیدن به اهدافمون چشم اندازهای روشن ترسیم کنیم تا انگیزه‌مون تقویت بشه.
4- حامیان قدرتمند داشته باشیم
از اونجایی که ما انسان ها موجودات عاطفی و اجتماعی هستیم زمانی که دچار احساس ناامیدی می شیم به حمایت و عشق اطرافیان مون بیشتر نیازمند هستیم به همین دلیل در مواقعی که دچار بحران روحی و عاطفی می شیم و امید مون رو نسبت به آینده از دست می دیم حمایت و دلگرمی اطرافیان مون می تونه باعث آرامش و در نتیجه تقویت احساس امیدواری در ما بشه. در این بین نقش خانواده بسیار پر رنگ هست که می تونن در مواقع لازم حامی و پشتیبان ما باشن.
5- تمرکز به زمان حال داشته باشیم
باید روی لحظه حال تمرکز و توجه داشته باشیم و از اتفاقات توی لحظه لذت ببریم. این رو بدونیم که تنها لحظه حال هست که اهمیت داره و ما با توجه به اون میتونیم آینده مون رو بسازیم. برای همین نگرانی نسبت به آینده و همچنین یادآوری خاطرات بد گذشته باعث میشه که لحظه حالمون خراب بشه و در نتیجه اتفاقات بد رو به سمت خودمون جذب می کنیم. بنابراین، برای اینکه امید به آینده روشن در درون ما زنده باشه باید بدونیم که ما خالق زندگی خودمون هستیم و با تمرکز و توجه بر روی خواسته هامون اون ها رو به سمت خودمون جذب میکنیم.
6- تجربه های موفق گذشته رو یادآوری کنیم
با در نظر گرفتن شرایط مشابه که در گذشته برای ما اتفاق افتاده و ما سربلند از اون بیرون اومدیم میتونه بهمون کمک کنه تا شرایط فعلی رو بهتر بگذرونیم. همچنین با یاد آوری چیزایی که توی زندگی داریم و قدردانی و شکر گذاری بابت اون ها احساس خوشبختی در ما تقویت می شه و باعث تقویت امید میشه.
کلام آخر اینکه، امید مهارتی آموختنی هست که از طریق جریان اجتماعی شدن از سال های کودکی آموخته میشه. بنابر این میتونیم به مرور زمان این مهارت رو در خودمون تقویت کنیم تا در مواجهه با بزرگترین مصیبت‌ها هم به طور کامل امیدمون از بین نره.
